MK17

Osmanlı İmparatorluğu döneminde istatistik çalışmaları, başlangıçta devlete belirli hizmetler yapmakla yükümlü memur ve sipahilere bırakılan gelir kaynaklarının nicelik ve değişmelerini saptamak amacıyla, 30-40 sene gibi aralıklarla nüfus ve toprak sayımları yapılması şeklinde düşünülmüştür. Osmanlı Dönemi öncesine ilişkin istatistik çalışmaları hakkındaki bilgilerimiz ise eksiktir.

İmparatorluk yepyeni kurulduğu sıralarda nüfusla ile tarım ve arazi konularında veri toplamaya hususi ehemmiyet verilmiş; 1326-1360 ve 1360-1389 yılları arasında toprak ve nüfus sayımları yapılmıştır. Daha sonraları Padişah yasal Sultan Süleyman kapsamlı 1 sayım yaptırmaya teşebbüs ederek, bunun bütün yüzyılda 1 tekrar edilmesini Kanunnameye yazdırtmıştır. Tarihçiler bu sezon içinde 1566-1574 yıllarında kapsamlı Nüfus ve Arazi Sayımı, 1608 yılında tekrar 1 nüfus sayımı uygulandığını yazmaktadır. Kemankeş siyah Mustafa Paşa Sadrazamlığı sırasında nüfus sayımlarının ülke için gereğini belirtmiş ve bunların otuz yılda 1 tekrarlanmasını karar altına aldırtmıştır. yalnız sayısız cenk nedeniyle, bu süreye gereğince uyulmadığı gibi, sayım girişimleri sonuçlandırılamamış, ama çalışmalara ve veri toplama faaliyetine sürek edilmiştir

19.Yüzyılın başından itibaren Ademi Merkeziyet sistemine dayalı bi şekilde merkezde bütün nezarette, taşrada ise il ve kazalarda istatistik büroları açılmış ve bunların çalışmalarını takip ve denetim etmek için de ayrı 1 merkezi organ kurulmuştur.

Başarı birlikte sonuçlandırılan ilk Nüfus Sayımı 1831 yılında yapılmıştır. temel amacı askerlik yapabilecek halkın sayısı ve yepyeni vergi kaynaklarının saptanması olan bu sayımda, Rumeli ve Anadoluda bulunan bütün İslam ve Hıristiyan erkek nüfus kapsanmıştır.

1831 sayımından sonraları 1844 yılında kadın nüfusu da içeren 1 nüfus sayımı daha yapılmış, 1854te ise yepyeni 1 nüfus sayımına daha girişilmişse de bunun sonuçlandırılması kabil olmamıştır. 1870 yılında yapılmasına karar verilen kapsamlı Nüfus Sayımı da uygulanamamıştır. 1874te Tuna Vilayetlerinde yapılan 1 nüfus sayımını, İmparatorluk döneminde girişilen ve uzun süre sürek eden 1 farklı nüfus sayımı izlemiştir. 1878 Rus savaşını izleyen bu sayımda İstanbul nüfusu sayılmış, Trablus ve Arabistanın nüfusu ise tahmin edilmiştir. eşdeğer dönemde Nüfus Sicil-i Nizamnamesi çıkarılmış ve ilk defa Nüfus Müdürlüğü kurularak nüfus tezkereleri birlikte doğum, ölüm, mekan değiştirme olaylarının kaydına başlanmıştır. 1891 yılında Bab-ı Alide Merkezi İstatistik Encümeni kurulmuş, istatistik hizmetleri yasal 1 esasa bağlanmıştır.

1918 yılında çıkarılan yepyeni 1 kanunla istatistik faaliyeti sadarete bağlantılı istatistik Müdüriyet-i Umumiye si bünyesinde toplanmış, kanunun uygulamasına 1 sene sürek edildikten sonraları kaldırılmış ve eski sistem Cumhuriyete kadar sürek etmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonraları, Türkiyenin karşılaştığı kritik ihtiyaçlardan biri de ülkemizde yaşayan nüfusun sayısının, sosyal ve ekonomik niteliklerinin bilinmesi olmuştur.

Ülkemizde nüfusumuzun sayı ve niteliklerini tespit amacıyla Cumhuriyetin ilanından bu yana kadar ilki 1927 ikincisi 1935 yılında ve bu tarihten sonraları bütün beş yılda 1 olmak üzere, 10 3 defa kapsamlı Nüfus Sayımı uygulanmıştır.

Devlet İstatistik Enstitüsü Başkanlığının kuruluş ve görevleri hakkında 219 sayılı yasa Hükmünde Kararnamenin iki. maddesinin (d) fıkrasını değiştiren 23 Şubat 1990 tarih ve 403 sayılı yasa Hükmünde Kararname gereği ülkemizde artık kapsamlı Nüfus Sayımları on yılda 1 sonu 0 birlikte biten yıllarda yapılacaktır. 1 sonraki sayım 2000 yılında uygulanacaktır.

30 Temmuz 1997 tarih ve 4300 sayılı kapsamlı Nüfus Tespiti yapılması ve seçmen kütüklerinin güncelleştirilmesi hakkındaki yasa gereği yerleşim yerleri itibariyle ikametgaha dayalı sayısal sonuçları elde etmek amacıyla 30 Kasım 1997 tarihinde kapsamlı Nüfus Tespiti yapma görevi Enstitümüze verilmiştir.

Enstitümüz, bu yasaya göre 30 Kasım 1997 tarihinde kapsamlı Nüfus Tespitinin uygulamasını yapmıştır. kapsamlı Nüfus Tespitinin bilgi değerlendirme sürecinde ülkemizde ilk kez 1 büyük sayımın bütün bilgi işleme faaliyetleri bütün bilgisayar destekli bi şekilde yapılmış, bilgi giriş işlemleri ICR (Akıllı kişilik Okuyucu) teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilmiştir.

SAYIMIN AMACI

Sayım günü Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan, her nüfusun (yabancılar dahil) sayısını, sosyal ve ekonomik niteliklerini, ülkemizin idari bölünüşüne göre bütün ve doğru bi şekilde belirlemek amaçlanmaktadır.

SAYIMIN SİSTEMİ, YÖNTEMİ VE KAPSAMI

Şimdiye kadar yapılan sayımlar, bütün sayım bi şekilde ve ulusal sınırlarımız içindeki her nüfusu saymak suretiyle 1 günde uygulanmıştır. Sayımın sistemi gereği nüfus, tespit günü şahıslar nerede bulunuyorsa orada tespite tabi tutulmuştur (De facto). vatan dışında yaşayan vatandaşlarımız sayım dışı kalmış, buna bedel sayım günü sınırlarımız içinde yaşayan ya da geçici bi şekilde bulunan Türk uyruklu olmayan şahıslar (acayipler) sayıma ile birlikte edilmiştir.

Ancak, 1997 yılında yapılan tespitte ise kişilerin daimi ikametgahları sorularak, daimi ikametgahlarını hangi yerleşim yeri bi şekilde beyan etmişler ise o yerleşim yeri nüfusuna ile birlikte edilmiştir (De jure).

2000 yılında yapılacak olan nüfus sayımının hazırlık çalışmalarına başlanmıştır. Bu sayımın bütün bilgi işleme faaliyetlerinin bütün bilgisayar destekli bi şekilde yapılması ve bilgi giriş işlemlerinin ICR (Akıllı kişilik Okuyucu) teknolojisi kullanılarak gerçekleştirilmesi için uzman enstitü kadroları çalışmalarını sürdürmektedir.

Ahmet Polatlı